Beşik ulemalığı, eski dönemlerde hemen her devletin temelinde yer almıştır. “Osmanlı’da beşik ulemalığı nedir?” sorusunun cevabını vermek gerekirse, mevkinin ya da makamın, babadan oğula geçme usulüne denmektedir. Eskiden devletin en üst rütbeli adamından her kurumun sahibine kadar beşik ulemalığı söz konusuydu.
Beşik ulemalığının son derecede yaygın oluşu, uzun vadede devlet yapısında çeşitli bozulmalara da neden olmuştur. Osmanlı’da 16. yüzyıldan itibaren uygulanmaya başlanan beşik ulemalığı sistemi, en başta liyakat sisteminin bozulmasına neden olmuştur. Yine ülkenin güç kaybetmesi, çöküş dönemine girmesi gibi etkiler de bu sistemden dolayı ortaya çıkmıştır. Ayrıca babadan oğula geçme sistemi, birçok anlaşmazlığa, yönetimde yozlaşmaya ve kalitesizliğe de neden olmuştur.
Osmanlı tarihine meraklı mısınız? O halde “Karlofça Anlaşması Osmanlı Diplomasisine Etkisi” yazımız ilginizi çekecek!
Beşik Ulemalığı Nedir?
Beşik ulemalığı, “Bilgenin oğlu da bilgedir” mantığı ile başlayan sistemde, devlet makamlarının babadan oğula devredilmesine denmektedir. Söz konusu bu makamlar, oğullara daha çok küçükken devredildiği için makamın yeni sahiplerine “beşik uleması” denmektedir. Ancak kurulan bu mantık doğru olmadığı gibi beşik ulemalığı sistemi içerisinde uzun yıllar boyunca hızlı bir bozulma gerçekleşmiştir. Buna bağlı olarak Osmanlı’nın çöküş dönemine girmesinde de büyük bir rol oynamıştır.
Beşik Ulemalığı Olumsuz Etkileri
“Beşik ulemalığı nedir?” sorusunun cevabından sonra olumsuz etkilerini incelemekte de fayda vardır. Beşik ulemalığı olumsuz etkileri oldukça ciddi sonuçlar doğurmuştur. Yüzyıllar süren beşik ulemalığı sistemi en sonunda ülkenin çöküş dönemine girmesinde büyük rol oynamıştır. Çünkü yönetim kavgaları, yönetimin kalitesini negatif yönde etkileyerek asıl görevin yerine getirilememesine neden olmuştur. Peki, beşik ulemalığı neyi bozdu? Bunun cevabını üç maddede inceleyebiliriz.
- Yönetimi yozlaştırmıştır.
- Eğitim sistemini bozmuştur.
- Liyakat sistemini bozmuştur.
Sadece bu üç neden oldukça geniş kapsamlı olumsuz etkilere neden olmuştur. Özellikle beşik ulemalığı eğitim sistemi üzerindeki negatif etkileri, birçok öğrencinin yurt dışında okumasına neden olmuştur. Sonuç olarak devlette meydana gelen yozlaşma, zaman içerisinde çöküş dönemine davetiye çıkarmıştır. Yani Osmanlı’nın çöküş dönemine girmesinin en büyük nedeni, şüphesiz beşik uleması sistemidir.
Sıkça Sorulan Sorular
Beşik Ulemalığı Hangi Padişah Getirdi?
Osmanlı’da beşik ulemalığı, devletin kuruluşuna dayanmaktadır. Dolayısıyla Osman Bey’in ardından devletin başına oğlu Orhan Bey geçerek Osmanlı’da beşik ulemalığı başlamıştır.
Beşik Ulemalığı Hangi Alandaki Bozulmayı Hızlandırmıştır?
Beşik ulemalığı devletin hemen her kurumunda etkili olduğu için oldukça yaygın bir bozulma alanına neden olmuştur. Yönetim, eğitim ve adalet sistemi gibi birçok alanda yozlaşmaya neden olmuştur. Bunun sonucunda da etki ettiği bütün kurumların zaman içinde çökmesine neden olmuştur.
Beşik Ulemalığı Ne Zaman Başladı?
Beşik ulemalığı’nın Osmanlı’da 16. yüzyıldan itibaren uygulanmaya başlandığı söylenir ancak beşik ulemalığı sistemi hep vardı. 16. yüzyıl, söz konusu sistemin bozukluk yaratmaya başladığı dönemi nitelemektedir. Bu nedenle beşik ulemalığı sisteminin başlangıcı 16. yüzyıl olarak kabul edilir.