“Şah ve Sultan”, İskender Pala’nın kaleme aldığı, roman ve araştırma tarih türünde 2010 yılında yayımlanan eserdir. Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim ile Safevi devlet hükümdarı olan Şah İsmail arasındaki hırsı ve bu nedenle çıkan savaş ve olayları konu edinmiştir. Gelin birlikte, Şah ve Sultan kitap özeti, karakter özellikleri ve analizi üzerinde duralım.
“Şah ve Sultan” Konusu
Şehzadeliği döneminde önünde engel tanımayan ve babası Bayezid’i saf dışı bırakarak onun bedduasını alan Sultan Selim ile Şah İsmail arasındaki hakimiyet savaşıdır. Esasında kitabın konusu bir aşığın maşukunu uzaktan sevmesinin hikayesidir.
Bu ikili arasındaki savaş sadece meydan savaşı değildir. Birbirlerine her konuda savaş açmışlardır. Bilhassa şairlik konusunda birbirlerine üstünlük göstermek için savaşmışlardır. Kitapta da birbirlerine gönderdikleri mektuplar yer almaktadır. Bu mektupların edebiden çıkıp hakaret boyutuna ulaştığı görülmektedir. Mektup götüren elçiler, Sultan Selim ve Şah İsmail tarafından feci şekilde öldürülmüştür. En sonunda mektuplaşmalar son bulduğunda bir meydan savaşı yapılmasına karar verilir. Bu savaş Çaldıran Savaşı’dır.
Bu savaşın sonucunda Sultan Selim, Şah İsmail’i feci bir yenilgiye uğratmıştır. Şah, savaş meydanın yaralı olarak ayrılmıştır. En sonunda Sultan Selim’in Tebriz’i alma isteği gerçekleşmiştir.
“Şah ve Sultan” Kitap Özeti
Kitabın ilk bölümünde Kamber adındaki küçük bir çocuktan bahsedilir. Kamber, Babaydar isminde bir adamla yaşamaktadır. Babaydar ona hem anne hem baba olmuştur. Bir gün Kamber’in baba dediği Babaydar, ona nasihat etmek için karşısına oturur. Kamber’e Şah İsmail’in çok iyi bir insan olduğundan ve Kızılbaşlık’tan bahseder.
Bir gece Kamber, Kızılbaşlar tarafından kaçırılıp saraya götürülür. Orada Hasan Aka adında biri ile arkadaş olur. Aka Hasan, babası gibi Kamber’e sürekli hikayeler anlatır ve onunla ilgilenir. Kamber gittiği sarayda Şah’ın anlatıldığı gibi adaletli ve iyi biri olmadığını görür. Şah, Sünni olan Müslümanlara eziyet çektiriyor, kaynar kazanda yakıyor ve evlerinden sürgün ediyordu. Tebriz’den Sünniliği silmek istiyordu ve bu yolda acımasızca davranıyordu. Hatta Şah’ın kendi annesi onu eleştirdiği için onu da öldürtmüştür.
Şah’ın En Sevdiği Eşi Taçlı Hatun’a Olan Karşılıksız Aşkı
Şah’ın karısı Gülizar Begüm, Tahmasb adında bir erkek çocuk doğurur. Gülizar, Şah’ı çok sever ve sayardı. Şah’ın sonrasında evlendiği diğer kadının adı ise Taçlı’dır. Taçlı Hatun, güzelliği ile Tebriz’de nam salmıştır. Şah ona deli gibi aşık olsa da Taçlı, çocukluk aşkı Ömer’i unutamamış ve hala onu seviyordur. Şah, bu büyük aşkına Taçlı Hatun’dan hiçbir zaman karşılık alamaz.
Yavuz Sultan Selim’in Şah’ın Sarayına Gidişi
Diğer yanda Yavuz Sultan Selim, aynı şekilde Kızılbaşlar’dan Sünni olmayanları öldürmüştür. Yavuz, babası Bayezid tahta geçmesini istemediği halde onu ezip geçerek tahta oturur. Bayezid bunun için Yavuz’a beddua eder. Bayezid, Allah sana öyle bir dert versin ki genç yaşında ölesin, demiştir. Sultan Selim, yardımcısı Hüseyin ile derviş kılığında Şah’ın sarayına gider ve onu kandırır. Şah ile satranç oynamış ve onu yenmiştir. Şah bunun üzerine onu saraydan kovar. Sultan böylece, Şah’ın saray işleyişi hakkında bilgi edinmiştir.
İkiz olan Hasan ve Hüseyin farklı taraflardan yer alıyordu. Hüseyin sultanın yanındayken, Hasan şahın yanındaydı. Sultan, Hüseyin’le birlikte Tebriz yoluna çıktığında içecek su bulamaz ve ordu güç kaybeder. Bu sırada Sultan ve Şah savaşmak yerine mektuplaşmaktadır.
Çaldıran Savaşı
Günler sonra Çaldıran’da karşılaşır. İki ordu çarpışırken Hüseyin yanlışlıkla kardeşini öldürür. Bunun üzerine çok üzülen Hüseyin, kardeşinin elbiselerini giyerek Şah’ın tarafına geçer. Sonunda savaşı Sultan Selim kazanır.
Şah, savaştan Gülizar’la birlikte kaçar. Sultan ise Taçlı ve Kamber’i esir alır. Taçlı’yı Cafer Çelebi denen yaşlı bir adamla evlendirir. Bu sıra Şah, Taçlı’nın aşkından derbeder olur. Hüseyin’e Taçlı’yı öldürme görevini verir. Hüseyin bunun için gittiğinde Sultan’ın öldüğünü öğrenir. Bunun üzerine Taçlı’yı öldürmekten vazgeçer. Sultan, sırtında çıkan bir çıban yüzünden genç yaşta ölmüştür.
Taçlı Hatun, Sultan Selim’in ölüm haberini aldığında Kambercan’ın kollarında ağlar. Çünkü, sultana karşı hisler beslemeye başlamıştır. Günler birbirini izlerken Şah’ın da ölüm haber gelir. Geriye sadece Taçlı ve Kamber kalmıştır. Kamber, Taçlı Hatun’a büyük bir aşkla bağlıdır ve onun hizmetinde olmaktan çok mutludur. Taçlı ölüm döşeğindeyken Kamber’e onu herkesten çok sevdiğini söyler. Taçlı son anlarında öldükten sonra mezarının yerini kimseye söylememesini ister. Ardından Taçlı Hatun, son nefesini Kamber’in kollarında verir. Kamber sözünü tutup mezarının yerini kimseye söylemez. Bir gün Taçlı’nın mezarı başında Kur’an okuyan birini görür. Mezarın başındaki kişi Taçlı’nın çocukluk aşkı Ömer’dir.
Kambercan kitabın sonunda gerçek babasının Şah’ın kardeşi Ali olduğunu öğrenir. Şah, tahta göz koyar korkusu ile bunu Kamber’den saklamıştır.
“Şah ve Sultan” Karakter Özellikleri ve Analizi
Şah ve Sultan kitap özeti dahilinde, daha iyi analiz edebilmek adına karakter özellikleri şunlardır:
- Yavuz Sultan Selim: 2. Beyazıt’ın oğlu, Osmanlı Devleti’nin Hükümdarıdır. Karakter, askeri, insani ve siyasi açıdan çarpıcı biçimde olumlu. Sert mizaçlı, öfkeli ve acımasız bir askerdir. Ancak altın gibi bir kalbi vardır.
- Şah İsmail: Erdebil ve Tebriz’deki Kızılbaşlar’ın Şahı’dır. Şah kitapta tamamen olumsuz bir karakterde gösteriliyor. Yanında olup da zarar görmemiş kimse yoktur.
- Kamber: Şah İsmail’in yeğeni, Şah’ın kardeşinin oğludur. Şah’ı acımasız bir karakter olarak göstermek amacı ile kullanılan kilit roldür. Kamber’in köle ve hadım edilmesi emrini veren Şah İsmail’dir. Romanın anlatıcı karakteridir.
- Babaydar: Kamber’e bakan ve sekiz yaşına kadar büyüten kişidir.
- Taçlı Hatun: Güzelliği dillere destan olmuş, Şah İsmail’in ikinci karısıdır. Şah’ın en sevdiği eşidir.
- Aka Hasan ve Hüseyin: İkiz kardeşler. Hasan Şah’ın, Hüseyin ise Sultan’ın yardımcısıdır.
- Ömer: Kitapta adı çok geçmese de Taçlı Hatun’un çocukluk aşkıdır.
Kitap piyasaya çıktıktan bir süre sonra yeni baskılar yaptı ve uzun süre çok satanlar listesindeki yerini korudu.
“Şah ve Sultan” Kitabı Hakkında Yorum
Öncelikle çok etkileyici bir hikaye olduğunu söyleyebiliriz. Kitabın kurgusu, Kamber adlı kahramanın içinde kopan fırtınalar üzerinden ‘sevgi” duygusunun ne olduğu çözülmeye çalışılmış. Gerçek ailesini tanıma şansı olmamış bu çocuk kendince sevginin tanımını yapmaya çalışmaktadır.
Kurgu haricinde kitabın geneline bakıldığında, kökleri bir olan iki milletin birbirine düşürülmesi ve ortaya çıkan yıkımın boyutu dikkat çekiyor. Kitabın yazarı İskender Pala, iki mezhepten insanları da incitmemeye özen göstermiş.
Eğer kitap incelemeleri okumaktan keyif alıyorsanız Doğu Ekspresinde Cinayet Kitap Özeti ve İncelemesi başlıklı yazımızı da okumanızı öneririz.