Her geçen gün yeni gelişmelerin yaşandığı tıp alanında hemen her konuda testler yapılabiliyor ve birçok hastalığa zamanında müdahale etme şansı yakalanabiliyor. Alternatifler ve çözüm olanakları arttıkça test seçenekleri ve uygulama alanları da genişliyor. Birçok hastalığın teşhisi ve engellenmesi için sıkça kullanılan sitoloji testi de bu noktada her geçen gün gelişen teknolojinin en faydalı yeniliklerini sunuyor. İnsan vücudunun hemen her bölgesindeki sorunları çözmek adına kullanılabilen sitoloji testi, hastalar ve hasta yakınlarının olduğu gibi sağlıklı yaşam konusunda bilinçlenmeye çalışan birçok insanın da merakını cezp ediyor. Peki, sitoloji nedir? Sitoloji testi nasıl yapılır?
Sitoloji Nedir?
Sitoloji hücrelerin incelenmesi üzerine kurulu bir testtir. Öncelikle belirtmek gerekir ki; sitoloji, çokça karıştırıldığı histolojiden oldukça farklı bir işlev görmektedir. Histoloji, insan dokularının genelinde inceleme yaparken; sitoloji, her bir hücrenin kendi içinde bir yapı olarak incelenmesini ifade eder. Milyonlarca hücreden oluşan insan bedeni, uygun hazırlıklarla ve gerekli teknolojik yeterlilik koşulu altında hücre hücre incelenebilmektedir.
Sitoloji, vücuttan toplanan hücrelerin mikroskop üzerinde incelenmesi ile gerçekleştirilen bir testtir. Hücreler, vücudumuzdaki faaliyetlerin ana kaynağı olduğundan, hemen her bölgede yer alan hücrelerin incelenmesi çeşitli noktalarda çalışmalara yol göstermektedir. Hücreler, renk, şekil, boyut, sayı, iç özellik ve komşu birimleriyle beraber geniş çaplı bir incelemeye tabi tutulur. Bu incelemeler sonucunda araştırma konusu olan hastalıkların teşhisi, sürecinin tayin edilmesi ve tedavi yöntemlerinin belirlenmesi gibi çalışmalar yapılabilmektedir.
Sitoloji, hücre içinde yer alabilen birçok faaliyeti, değişikliği ve anormalliği saptamak için gerekli ölçü birimlerini sunar ve hücrelerin bütün küçük yapıları üzerinde inceleme olanağı sunar. Hücre yapısında hemen her hareketi belirleyen ve hücre bölünmesinde dönüşümleri belirleyen çekirdek yapısı hem hücre içerisinde oldukça önemli bir rol üstlenir hem de sitoloji alanında oldukça yararlı bilgiler sunar. Hücre içindeki hareketlilikler, hücre yapısını oluşturan yapı taşları ve nükleer materyallerin değişimleri, sitoloji alanında birçok sorunun çözümünü sağlar.
Sitoloji alanında inceleme yapan uzman kişilere, sitolog denir.
Sitoloji Testi Nedir?
Yunancada “barındırıcı” anlamındaki bir sözcükten türetilmiş olan sitoloji kelimesi, hücre içerisinde barınan küçük yapı taşlarını ve hastalıkları incelemek üzere kullanılan testi oluşturur. Bilimsel kodlama ile belirtmek gerekirse sitoloji, hücre bilimidir. Sitoloji alanında gelişmiş araçlar ve teknolojik aygıtlar yardımıyla yapılan teste ise sitoloji testi denir.
Sitoloji testleri, hücre yapısını, komşu birimleri, hücre içi yapı taşlarını, çekirdeği ve diğer öğeleri, inceler ve herhangi bir hastalığın varlığını tespit ederek çözüme odaklanmak için erken teşhis olanaklarını geliştirir. Sitoloji testleri, hücrelerin bütün geçmiş süreçlerini hücre içindeki unsurlardan edinilen izlenime göre yorumlama imkânına sahip bir teknolojik materyal aracılığıyla yapılır ve sonuçları da yine testi yapan uzman sitologlar tarafından değerlendirilir.
Canlıları oluşturan en küçük yapı taşı olarak bildiğimiz hücreler, vücuttaki her faaliyetin ve mekanizmanın da merkezini oluşturur. Bu da bir nevi kara kutu gibi vücutta nelerin gerçekleştiğini ve ne gibi durumların hangi sonuçları doğuracağı gibi konular en doğru şekilde hücrelerden takip edilebilir. Sindirim, boşaltım, solunum, enerji üretmek gibi bedensel fonksiyonların tamamı, hücrelerden rahatlıkla okunabilir. Bu eylemlerin her biri hücreler marifetiyle gerçekleştiği için olgular da doğal olarak bu yapı üzerinde izlenir ve değerlendirilir.
Sitoloji testleri, hem hastalık barındıran hücreler hem de sağlıklı hücreler üzerinde inceleme yapar. Hastalıklı hücreler üzerinde yapılan testler üç farklı unsuru inceler. B unlar:
- Hastalık sebebi,
- Hastalığın boyutu ve gelişim süreci,
- Hastalık bölgesi.
Hasta hücre üzerinde yapılan bu incelemelerin sonucunda hastanın üzerinde uygulanacak tedavi yöntemleri ve iyileşme süreçleri belirlenir. Sağlıklı hücreler üzerinde yapılan sitoloji testi ise; ileride oluşabilecek olan hastalıkların izleri, bu hastalıklara neden olan unsurların araştırılması için kullanılır. Temelde hücre yapısının en belirgin taşıyıcısı olan parça çekirdek olduğundan en başta incelenir.
Sitoloji Testinin Yaptığı İnceleme Nedir?
Sitoloji testi temelde bize oldukça önemli doneler verir. Ancak bu testin odağı netleşmiştir. Neoplazi ve enflamasyon gibi iki önemli faktörün arayışıyla gerçekleşen testlerde unlardan hangisinin geliştiği görülüyorsa araştırmalar o yöne doğru evrilir. Neoplazm üzerinden hücrenin ve dolayısıyla vücudun kanser ya da iyi huylu bir tümör parçası olduğu açıkça ortaya çıkar. Enflamasyonda ise; gerçekleşen bakteriyel enfeksiyon veya alerji gibi unsurlar hastalıklar ortaya çıkar. Hasta bedeni için sorunun neden kaynaklandığını bulmak, bu testler sonucunda belirlenir ve belirli koşullar sağlanarak tedavi yöntemleri şekillenir. Birkaç farklı hücre toplama yöntemi vardır. Bu yöntemler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Doku biyopsilerinin toplanmasıyla aynı yöntem kullanılır.
- Doku yüzeyini kazıyarak ya da fırça yoluyla alınır.
- Solunum balgamı ya da idrar gibi vücut sıvıları toplanır.
- İnce bir iğne yardımıyla; asitte bulunan karın sıvısı, omurilik kanalındaki beyin omurilik sıvısı ve akciğerde bulunan plevral sıvı alınır ve bu içeriklerde oluşan sorunlar incelenir.
Belirtilen noktalardan alınan parçalar birçok konuda uzmanlara yol gösterebilmektedir. Test, bulunan tümörün davranış biçimi, zamanlaması, iyi ya da kötü huylu olması gibi birçok şeyi ortaya koyar. Özellikle de kötü huylu tümörler genel anlamda daha fazla test yaptırmayı gerektirebilir.
Sitoloji Testlerinde Hangi Hastalıklar İncelenir?
Sitoloji testleri, birçok hastalıkta tanı koymanın kolaylaşmasına yardımcı olan bir yöntem olarak kullanılır. Elbette en çok önemsenen ve bilinen hastalıklar en riskli ve uzun süredir tedavisi bulunamayan hastalıklarda daha fazla kullanıldığını belirtmek mümkündür. Sitoloji testinin kullanıldığı başlıca hastalıklar; akciğer kanseri ve rahim ağzı kanseridir.
Akciğer Kanseri
Akciğer kanseri özellikle hücrelerin kontrolsüz olarak çoğalması sonucu, kanserli hücre oluşumuyla gelişen ve hızlı bir şekilde ilerleyen ve metastaza oldukça elverişli bir hastalık olarak bilinir. Hücreler ilk olarak bulundukları bölgede kitle oluşturarak gelişmeye başlarlar. Tedavi geciktikçe hücre yayılımı artar ve bu artış oldukça hızlı gerçekleşir. Dokular ve çevre organlar zarar görmeye başlar, metastaz gelişir.
Birçok farklı belirtisi olan akciğer kanserinin tespiti için sitoloji testi uygulanır. İşlem özellikle hastalığın bulunduğu bölge etrafında şekillenir. Testin sonucunda ortaya çıkan veri, hastalığın evresini, yayılım şeklini ve tedavi yöntemlerini belirlemede yardımcı olur.
Rahim Ağzı Kanseri
Dünyada en fazla rastlanan ve aşırı ölümcül niteliği taşıyan rahim ağzı kanseri, kadın sağlığı konusunda en korkutucu hastalıklardan biridir. Rahim ağzı kanseri yine hücrelerin öncülüğünde ilerleyen ve oluşan bir hastalıktır. Rahim ağzı bölgesinde yerleşen hücrelerin bozulma geçirerek kanserleşmesi ve bu şekilde çoğalması, kanserin gelişmesine ve büyümesine neden olur.
Rahim ağzı kanserinde uygulanan sitoloji testi, “PAP Smear Testi” şeklinde adlandırılır. Bu test erken teşhiste büyük rol oynar. Bu nedenle rutin bakım ve test uzmanlar tarafından önerilir.
Sitoloji testi, hücre odaklı çalışan ve hücrelerin toplanıp incelenmesiyle hastalık tanılarının yapılmasında kullanılan etkili bir yöntemdir. Etkili yöntemler ve çeşitli yeniliklerle ön plana çıkan sitoloji testi, büyük ölçüde erken tanı yapılmasını sağlayan mucizevi bir yöntemdir. Birçok noktada önerilen sitoloji testini, özellikle de aşırı risk içeren hastalıklara karşı önlem olarak yaptırmak gereklidir.
Eğer sağlık alanındaki gelişmelerden ve önemli konulardan haberdar olmaya devam etmek istiyorsanız Sağlık kategorimizdeki içerikleri takip edebilirsiniz.