Tıpta, müzikte, görsel çalışmalarda, matematikte ve daha pek çok alanda ortak kullanılan bazı terimler vardır. Bu terimlerden biri de skala. Farklı alanlarda kullanılan bu terim hakkında detaylı bilgilere geçmeden önce “Skala ne demek?”, “Skala TDK anlamı nedir?” sorularına cevap arayalım.
Skala Ne Demek?
Aslen İtalyanca bir terim olan skala, kelime anlamı bakımından, ölçekleme veya seri olarak Türkçeleştirilebilir. Daha detaylı biçimde bir anlam vermek istediğimizde çeşitli disiplinlerden yardım almamız gerekir. İtalyancada “scala” olarak geçen terimin müzikte, matematikte, tıpta veya coğrafyada farklı anlamları bulunmaktadır.
İlk anlamı merdiven olan kelime, bir dizi basamaktan oluşan ve eğimli bir düzleme göre düzenlenmiş yapıya atıfta bulunur. Müzikte ise artan veya azalan seviyeye göre kademeli olarak düzenlenen sesleri ifade etmek için kullanılır. Bu bir dizi ses anlamına gelen skala, bir müzik sisteminin temelini oluşturur.
Skalanın tüm anlamı bununla da sınırlı değil. Matematikte ise karmaşıklığına, önemine veya yoğunluk derecelerine göre sıralanmış seriler de skala adını almaktadır. Geometri veya grafikte ise dereceli ölçek anlamına gelir. Aynı zamanda tek boyutlu varlık anlamında da kullanılır. Diğer yandan üzerinde değerlerin derecelendirildiği ve bu derecelerin dağıtıldığı düz bir çizgiyi yani bir apsis sistemini ifade eder.
Deneysel bilimlerde ise ölçümle ilgili bir terimdir. Skala, ölçülecek şeylerin değerini okumanın mümkün olduğu ölçü aletlerinin bir parçasıdır. Çizim ve haritacılıkta ise ölçek veya orantı anlamına gelir. Bu, gerçek mekanla çizim arasındaki oran veya ölçü anlamına gelir. Yani çizimin ve temsil etmek istediğiniz gerçek yerin doğrusal boyutları arasındaki ilişkidir.
Skala Ne Anlama Gelir?
Gelir skalası, ücret skalası, sayı skalası, değerlendirme skalası… Skala terimini kullandığımız onlarca alan vardır. Bu terim ölçekleme anlamında kullanılmaktadır. Kullanım alanınıza göre skala terimin sahip olduğu anlam genişleyip daralabilir veya yeni içerikler edinebilir. Ancak hemen her zaman ölçmeye atıf yapılmaktadır.
Örneğin ücret skalası dendiğinde, ücretlendirme ile ilgili tablodan bahsediliyor demektir. Bir iş yerinde hangi görevin ne kadar ücret alacağı ücret skalasında gösterilmektedir. Skala terimi söz konusu olduğunda bir şeyin genellikle büyüklük sırasına göre tahsis edildiğini söyleyebiliriz.
Bir Terim Olarak Skala
Matematikte de skaler çarpma adında bir işlem bulunmaktadır. Bu işlemin bir diğer adı da vektörel çarpmadır ve vektörün yönü değil büyüklüğü hesaba katılarak işlem gerçekleştirilir. Yani matematikte de büyüklükle alakalı bir içeriğe atıfta bulunulmaktadır. Bunun dışında skalanın bir terim olarak şu şekillerde kullanıldığını söyleyebiliriz:
- İstatistik biliminde ve ölçüm teknolojisinde karakteristiklerin veya değişkenlerin bir özelliği olarak kullanılır. Bu alanda ölçek düzeyini ifade etmektedir.
- Çok değişkenli istatistikte ise nesneleri uzamsal olarak düzenlemek için kullanılan bir dizi prosedürdür. Çok boyutlu ölçekleme yapılırken de skala terimi kullanılır.
- Jeodezide tam ölçek faktörü olarak kullanılmaktadır.
- Psikolojik teşhiste, normalleştirme yoluyla ölçeklerin oluşturulması da skala terimi ile ifade edilir. Psikolojik teşhis sırasında bu skaladan yardım alınmaktadır.
- Dijital görüntü işlemede de skala terimi kullanılır. Dijital görüntünün boyutunu değiştirme ve örneğin bilgisayar grafikleri ölçeklendirme için de skaladan bahsedilmektedir.
- Pazarlamada farklı yöntemler uygulanırken de ölçeklendirmeye başvurulur. Bu da skala teriminin kullanılması anlamına gelir.
- Bilgi teknolojilerini içeren iş modellerinde de skala terimi kullanılmaktadır. Örneğin kaynak ekleyerek performans artışı ve iş idaresi hakkındaki ölçeklerde de performans skalası gibi bir ölçek kullanıldığı görülür.
Skala teriminin kullanıldığı alanları daha da çoğaltmak mümkündür. Ölçeklendirme yapılan hemen hemen tüm alanlarda bu terim karşımıza çıkmaktadır.
Skala TDK Anlamı Nedir?
Her ne kadar skala terimi İtalyanca asıllı olsa da TDK sözlüğünde de kendine yer bulmuştur. Bir kelimenin sürekli biçimde Türkçede kullanılır hale gelmesi, sözlüklerde yer almasına neden olmaktadır. Skala terimi de böylece Türk Dil Kurumu sözlüğünde yer alan bir kelime olmuştur.
TDK’ya göre skala teriminin dört anlamı bulunmaktadır. TDK tarafından skala kelimesi:
- Ölçü aletlerinde gösterge çizelgesi anlamına gelen, örneğin akımölçerin skalası tabiri olarak,
- Cümlede isim olarak kullanılabilen çeşitlilik anlamında,
- Yine cümle içinde isim olarak kullanılabilen, herhangi bir bestede kullanılabilecek aynı türden sesler kümesi anlamında,
- Eskimiş bir kullanım olarak gam anlamında kullanılmaktadır.
Nişanyan Sözlük ise skala kelimesine etimolojik olarak “iskala” ve “iskele” kelimeleriyle bağlantılı anlam vermektedir. Bu sözlükte de kelimeye ölçek anlamı verilmiştir.
Daha fazla ilginç bilgiye ulaşmak için Ne, Ne Değildir? kategorimizi ziyaret edebilirsiniz!