Türk siyasi tarihi, zengin bir geçmişe sahiptir. Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar ülkemizde, pek çok önemli olay yaşanmış ve bu olaylar, Türkiye’nin bugünkü siyasi, ekonomik ve sosyal yapısını şekillendirmiştir. Diğer yandan coğrafi konumu ve kültürel zenginlikleri ile dünya üzerinde önemli bir ülke konumunda olması, tarihinin bu denli hareketli olmasının temel nedenlerinden biridir. İşte 1920’den sonrasında yaşanan, Türk siyasi tarihinde önemli olaylar…
Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu (29 Ekim 1923)
Türkiye Cumhuriyeti, 29 Ekim 1923 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde kuruldu ve Türk halkının yaşamı büyük ölçüde değişti. Cumhuriyetin ilanı, Osmanlı İmparatorluğu’nun sonunu ve modern Türkiye’nin başlangıcını işaret etti.
Nedenleri
- Osmanlı İmparatorluğu’nun I. Dünya Savaşı’nda yenilmesi
- Mondros Mütarekesi ve Sevr Antlaşması ile Türk topraklarının işgali
- Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde başlayan Kurtuluş Savaşı
Nasıl yaşandı?
- 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) açılışı
- 24 Temmuz 1923’te Lozan Antlaşması’nın imzalanması
- 29 Ekim 1923’te Cumhuriyetin ilanı
Sonuçları
- Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması
- Modernleşme ve batılılaşma sürecinin başlaması
- Yeni hukuk ve eğitim sistemlerinin oluşturulması
Atatürk İnkılapları (1923-1938)
İnkılaplar, Cumhuriyetin kuruluşundan Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümüne kadar geçen süreçte gerçekleştirilen köklü siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel değişiklikleri içerir.
Nedenleri
- Türkiye’nin modernleşme ve batılılaşma sürecine uyum sağlaması
- Uluslararası ilişkilerde daha etkin bir rol alabilmesi için yapılan yenilikler
Nasıl yaşandı?
- Laiklik ilkesinin benimsenmesi
- Harf İnkılabı ile Latin alfabesinin kabulü
- Kadınların sosyal ve siyasal haklarının genişletilmesi
- Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitim sisteminin yeniden düzenlenmesi
Sonuçları
- Türkiye’nin modern ve laik bir ülke haline gelmesi
- Uluslararası ilişkilerde daha etkin bir rol alabilmesi
- Toplumun eğitim seviyesinin artması ve sosyal yaşamda değişikliklerin yaşanması
1960 Darbesi (27 Mayıs 1960)
1960 Darbesi, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde gerçekleşen ilk askeri müdahale olarak bilinir. Bu dönemde, askerler hükümete müdahale ederek Demokrat Parti (DP) iktidarını sona erdirdiler.
Nedenleri
- DP’nin baskıcı yönetimi
- Muhalefetin susturulması
- Ekonomik sıkıntılar
- Üniversitelerde yaşanan olaylar
Nasıl yaşandı?
- Askeri birliklerin hükümet binalarını ve radyo istasyonlarını ele geçirerek DP liderlerini tutuklaması
- Milli Birlik Komitesi’nin yönetimi ele alması
- Yeni bir anayasa hazırlanması
Sonuçları
- 1961 Anayasası’nın kabul edilmesi
- DP liderlerinin yargılanması ve idamı
- Türkiye’nin siyasi ve sosyal hayatında derin etkiler bırakması
Kıbrıs Barış Harekâtı (20 Temmuz 1974)
Kıbrıs Barış Harekâtı, Türkiye’nin Kıbrıs’taki Türk toplumunun güvenliğini sağlamak amacıyla düzenlediği askeri harekattır.
Nedenleri
- Kıbrıs Rum tarafının Enosis (Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanması) politikaları
- Türk toplumunun güvenliğinin tehlikeye girmesi
- 15 Temmuz 1974’te gerçekleşen darbe girişimi
Nasıl yaşandı?
- Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 20 Temmuz 1974’te Kıbrıs’a askerî harekât düzenlemesi
- Adanın kuzeyinde Türk toplumunun güvenliğini sağlaması
Sonuçları
- Kıbrıs’ta Türk ve Rum toplumlarının iki ayrı bölgede yaşaması
- 1983’te Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) kurulması
- Türkiye’nin uluslararası alanda eleştirilmesi
1980 Darbesi (12 Eylül 1980)
1980 Darbesi, Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki üçüncü askeri müdahaledir. Bu dönemde, askerler hükümete müdahale ederek siyasi çalkantıları sona erdirdiler.
Nedenleri
- Ülkedeki siyasi istikrarsızlık
- Ekonomik kriz
- Sokaklarda yaşanan şiddet olayları ve terör
Nasıl yaşandı?
- Askeri birliklerin hükümet binalarını ve radyo istasyonlarını ele geçirerek siyasi parti liderlerini tutuklaması
- Milli Güvenlik Konseyi’nin yönetimi ele alması
- Yeni bir anayasa hazırlanması
Sonuçları
- 1982 Anayasası’nın kabul edilmesi
- Siyasi partilerin kapatılması ve liderlerin yargılanması
- Türkiye’nin siyasi ve sosyal hayatında önemli değişiklikler yaşanması
Özal Dönemi (1983-1993)
Turgut Özal’ın başbakan ve daha sonra cumhurbaşkanı olarak görev yaptığı dönem, Türkiye’nin ekonomik ve siyasi tarihinde önemli bir yer tutar.
Nedenleri
- 1980 darbesinden sonra siyasi istikrarın sağlanması
- Ekonomik reformlara ihtiyaç duyulması
Nasıl yaşandı?
- Özelleştirme politikalarının uygulanması
- Dışa açık ekonomi modelinin benimsenmesi
- Demokrasinin yeniden inşası
Sonuçları
- Türkiye ekonomisinin büyümesi
- Liberalleşme politikalarının uygulanması
- Demokratikleşme sürecinin başlaması
PKK ile Mücadele (1984-Günümüz)
1984 yılında başlayan ve günümüze kadar devam eden PKK ile mücadele, Türkiye’nin güvenlik ve terörle mücadele konularındaki en önemli sorunlarından biridir.
Nedenleri
- Kürt sorununun çözümsüzlüğü
- Bölgesel istikrarsızlık
- Terör örgütü PKK’nın silahlı eylemleri
Nasıl yaşandı?
- Türk Silahlı Kuvvetleri ve güvenlik güçlerinin PKK’ya karşı operasyonlar düzenlemesi
- Terörle mücadelede iç ve dış politika geliştirmeleri
Sonuçları
- Türkiye’nin güvenlik politikalarında önemli değişiklikler
- Kürt sorununa siyasi çözüm arayışları
- Bölgesel ve uluslararası ilişkilerde etkiler
28 Şubat Süreci (1997)
28 Şubat süreci, Türkiye’de askeri ve sivil bürokrasinin İslamcı eğilimlere karşı gerçekleştirdiği “postmodern darbe” olarak tanımlanır.
Nedenleri
- Refahyol hükümetinin İslamcı politikaları
- Askeri ve sivil bürokrasinin laiklik endişeleri
Nasıl yaşandı?
- Milli Güvenlik Konseyi’nin 28 Şubat 1997 tarihli kararları
- Hükümetin istifaya zorlanması
- Siyasi ve sosyal hayatta kısıtlamalar
Sonuçları
- İslamcı politikaların geri çekilmesi
- İrtica ile mücadele kapsamında yapılan düzenlemeler
- Demokrasinin zarar görmesi
AK Parti Dönemi (2002-Günümüz)
2002 yılında Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AK Parti) iktidara gelmesiyle başlayan bu dönem, Türkiye’nin siyasi, ekonomik ve sosyal yaşamında büyük değişikliklere yol açmıştır.
Nedenleri
- 1990’ların ekonomik krizi ve siyasi istikrarsızlığı
- AK Parti’nin merkez sağ seçmenin oylarını alması
Nasıl yaşandı?
- Ekonomik büyüme çalışmaları
- Demokratikleşme adımları
- Bölgesel ve uluslararası ilişkilerde aktif politikalar
Sonuçları
- Türkiye ekonomisinin büyümesi
- Demokrasinin güçlenmesi
- Avrupa Birliği ile müzakerelerin başlaması
- Bölgesel ve uluslararası alanda etkinliğin artması
AKP döneminde yaşanan tüm olumsuz gelişmeleri incelemek isterseniz, kaynak niteliğinde bir içeriğimiz var: AKP Dönemindeki Olumsuz Olaylar
15 Temmuz Darbe Girişimi (2016)
15 Temmuz 2016 tarihinde Türkiye’de yaşanan darbe girişimi, FETÖ/PDY terör örgütü tarafından gerçekleştirilmeye çalışılmıştır.
Nedenleri
- FETÖ/PDY terör örgütünün devlete sızma çabaları
- Örgütün iktidar ve etkinliğini koruma amacı
Nasıl yaşandı?
- Askeri ve sivil unsurların darbe girişimine karışması
- Halkın ve devletin direnişi
- Darbecilerin başarısız olması
Sonuçları
- FETÖ/PDY terör örgütüne karşı mücadelede önemli adımlar
- OHAL uygulaması
- Demokrasinin güçlenmesi
Görüldüğü üzere Türk siyasi tarihi, önemli olaylar ve dönüm noktaları ile doludur. Bu olaylar, Türkiye’nin siyasi, ekonomik ve sosyal yapısını şekillendiren etkenler olmuştur. Öyle ki bu süreçler sonucunda bugünkü konumunu elde etmiş ve önemli bir ülke haline gelmiştir. Gelecekte de Türkiye’nin siyasi tarihine yön verecek önemli olaylar yaşanmaya devam edecektir.
