Tarih boyunca yaşanan her dönemde ve oluşan tüm toplumlarda farklı düşünceleriyle ön plana çıkan kişiler var olmuştur. Özellikle bu dönemler içerisinde farklı fikirleri ile var olan ve dönemin gerçeklerinin çok daha ötesinde görüşlerini paylaşan kişiler, toplumları tarafından ağır şekilde yargılanmıştır. Tam da bu döngü içerisinde yer alan ve özellikle Orta Çağ dönemine damgasını vuran Engizisyon mahkemeleri, bu noktada karşımıza çıkmaktadır. Bizler de bu yazımızda “Engizisyonda yargılanan düşünürler kimlerdir?” sorusuna yanıt arayacağız.
Engizisyon Mahkemeleri Nedir?
“Engizisyon mahkemeleri nedir?” sorusuna geçmeden önce, orta çağ dönemi içerisindeki yapı, dini yönü ile ağır basan ve Hristiyanlığın yoğun şekilde baskın olduğu bir durumdan oluştuğunu belirtmekte fayda var. Bu noktada karşımıza çıkan engizisyon mahkemeleri, kilisenin dini düşünceleri ile örtüşmeyen ve sapkın olarak nitelendirdiği kişileri katı ve oldukça acımasız şekilde, bir anlamda işkenceler ile cezalandırıldığı mahkemeye verilen isimdir.
Bilimin ışığında ilerlemek, kilisenin dayattığı doğruları sorgulamak isteyen ve bu doğrultuda hareket eden kimseler, engizisyon mahkemelerinde yargılanmaktadır. Avrupa’nın karanlık dönemi olarak da isimlendirilen bu durum, özellikle din ve özgürlük söz konusu olduğunda tarihe kara leke olarak yansımaktadır. Bu durumun en temel sebebi ise sizlerle de paylaşacağımız konu olan, engizisyon mahkemelerinde pek çok düşünürün, bilim insanının acı şekilde yargılanmasıdır.
Günümüzde ismini duyduğumuz ve başarısını konuştuğumuz birçok ünlü isim de bu acı tabloya dahil olmuştur. Dilerseniz gelin hep birlikte engizisyon mahkemelerince cezalandıran düşünürlere ve tüm detaylara bir göz atalım.
Engizisyon Mahkemesinde Yargılanmak
Engizisyon mahkemelerinin en genel anlamı ile işleyişini sizlere açıkladım. Bu bilgilerin yanında engizisyon mahkemelerinin işleyişi ve uyguladığı cezalandırma yöntemleri de bir o kadar dikkat çekicidir. Özellikle orta çağ döneminde yaygın olarak görülen Hristiyanlık, Katolik mezhebinin baskısı ve doğru düşünceden kopmasıyla kilisenin öne çıkmasına neden olmuştur. Bu beraberinde Hristiyanlığın veya kilisenin tüm ifadeleri tartışmasız şekilde doğru kabul etmesi ile devam etmiştir. Bu noktada ise bilimin yolunda ilerleyen ve bilimin doğrularını referans alan kişiler, Engizisyon’ da yargılanan düşünürler haline gelmiştir.
Toplumda yer edinmeye başlayan bu olayların ardından engizisyon mahkemeleri kurulmuş olup, pek çok kıymetli insanın yargılanarak kaybedilmesi ile sonuçlanmıştır. Bu anlamda engizisyon mahkemesinde yargılanmayı ve nedenlerini daha kısa şekilde belirtmek gerekirse:
- Engizisyon mahkemeleri Papa tarafından yönetilmekteydi. Mahkemenin temel kuruluş nedeni ise, kilisede yaşanan bozukluklar olarak görülmektedir.
- Orta çağda yaşanan gelişmelerle birlikte insanlar, kiliseye olan bağlılığını kaybederek bir anlamda aydınlanma sürecine girmiştir.
- Bu süreçte engizisyon mahkemeleri, sapkın olarak nitelendirdiği sözde büyücü, cadı veya simyacı kişilerle mücadele adına kurularak kilisenin düşüncesiyle örtüşmeyen her kişinin yargılandığı bir işleyişe sahiptir.
- Mahkemeler, insanlara işkenceler yapılan, yakılarak veya acı çektirilerek ölümlerine sebep olan bir ceza sistemine sahiptir. Bir nevi işkenceyi bir sanat gibi süsleyerek mahkum kişiyi her geçen gün biraz daha şiddetle cezalandıran bu sistem, insanlık dışı yöntemlerden oluşmaktadır.
- Tam anlamıyla kaba kuvvetin sembolü olan ve bilimin önderliğinde gelişen düşünceleri susturmaya çalışan engizisyon, tarihin önemli bilim insanlarını bu sistemde yitirmiştir.
Engizisyon Mahkemesinde Yargılanan Düşünürler Kimlerdir?
Konuyla ilgili olarak karşımıza çıkan ve pek çoğumuzun da isimlerini duyduğu bilim insanları, bu mahkemeler tarafından çeşitli nedenlerle yargılanmıştır. Bu kişilerden olan önemi iki düşünür ise;
- Giordano Bruno ve
- Galileo Galilei’dir.
Engizisyoncular Tarafından Diri Diri Yakılan: Giordano Bruno
16. yy içerisinde yaşamış olan Giordano Bruno, dönemin filozof, rahip ve önemli gökbilimcilerinden birisidir. Bilimin ışığında yaptığı çalışmalar ile dönemin içerisinde bulunan görüşlerden sıyrılan İtalyan filozof, Kopernik’in tezini savunmuştur. Rönesans felsefesi adına önemli gelişmeler kaydeden Bruno, sahip olduğu görüşleri ile yaşadığı birçok yerden dinsizlik ile suçlanarak ayrılmak zorunda bırakılmıştır. Bu gelişmeler doğrultusunda uzun bir aradan sonra tekrar ülkesine dönen ünlü filozof, Galileo ile birlikte yapmış olduğu çalışmalara devam etmiştir. Giordano Bruno, dönem içerisinde şu düşünce ile öne çıkmıştır:
- Bruna’ya göre evren, sonsuz ve eş dağılımlı şekilde bulunmaktadır. Bu da evrenin içerisinde başka birçok gezegenin bulunduğunu ifade etmektedir.
Oldukça önemli ola bu görüş, dönemin söz sahibi olan Roma Katolik kilisesine göre oldukça ters düşmesinden dolayı ünlü gökbilimci Engizisyon mahkemesinde yargılanmıştır. Sapkın ilan edilen ve birçok suçlama ile itham edilen ünlü düşünüre, tüm iddiaları reddederek suçlarının kabul edilmesi teklif edilmiştir. Suçlarını kabul ederse eğer, kilise tarafından affedileceği bir teklif sunuluştur. Bu noktada ise Bruno, düşüncelerinden asla vazgeçmeyerek ölmeyi tercih etmiştir. 8 yıl boyunca hapis hayatı süren Giordano Bruno, son olarak engizisyoncular tarafından kansız idama çarptırılmış, diri diri yakılarak idam edilmiştir.
Ömür Boyu Mahkum Edilen: Galileo Galilei
Modern fiziğin babası veya bilimin babası gibi isimlerle anılan İtalyan Galileo Galilei, bilimsel çalışmalarıyla büyük katkılar sunan bilim insanlarından birisidir. Fizikçi, matematikçi ve filozof yanı ile öne çıkan Galilei, Rönesans döneminde gözlemsel astronomide büyük ilerlemeler kat etmiştir.
- Özellikle Venüs’ün evrelerinin kanıtla sunduğu, Jüpiter’in en büyük dört uydusunu keşfetmesi ve güneş lekelerini gözlemle analiz etmesi ünlü bilim insanının en önemli başarılarından sayılmaktadır.
Gök bilimi ile böylesine ilerlemeler kat eden İtalyan astronom, bununla birlikte uygulamalı bilimde askeri pusul gibi icatlar da üretmiştir. Bilim ve teknoloji ışığında bu hedeflerden vazgeçmeyerek çalışmalarını sürdüren Galilei de tıpkı arkadaşı Bruno gibi Engizisyon Mahkemesi tarafından yargılanmıştır. Sunduğu görüş ve düşünceler üzerinden suçlanan Galilei, savunduğu ‘dünyanın döndüğü’ fikrinden dolayı mahkemeye çıkarılmıştır. Mahkemede;
- Yargılama süresince söylediklerini inkar etmesi ve savunduğu bu düşünceden vazgeçmesi şartıyla idamının iptal edilme teklifi Galilei’ye de sunulmuştur. Bruno’nun aksine bir hareket ile idamdan kurtulan Galileo Galilei, “Görmedim, Duymadım ve Bilmiyorum” diyerek kendini bu durumdan kurtarmıştır. Bunun üzerine Kopernik’in teorisini reddetmesi ve bu konuda ders ve kitap yazmaması şartı mahkeme tarafından kararlaştırılmıştır.
Fakat daha sonra “Dünyanın İki Esas Sistemi Üzerine Diyaloglar” adlı, Kopernik’in kuramından bahsettiği kitap sebebiyle ikinci kez ünlü düşünür, mahkemeye çıkarılmıştır. Bu sefer ise ölümü seçmek yerine düşüncelerini reddetmeyi seçerek idamdan kurtulmayı tercih etmiştir. Her ne kadar yemin edip tüm düşüncelerini reddetse de Galilei’nin ömür boyu hapis cezası almasına karar verilmiştir.
- Ölüm korkusu ile düşüncelerini inkar eden Galilei, mahkeme sonunda kısık bir sesle söylediği ‘eppur si muove’ yani ‘Her şeye rağmen yine de dünya dönüyor’ ifadesi ile aslında düşüncelerinden hiç vazgeçmediğini de ortaya koymuştur.
Buradan sonraki dönemde ev hapsinde olan Galileo, bu sürede yine gizli şekilde kitaplar yazmış ve onları bir yerlere ulaştırmıştır. Daha sonra ömür boyu cezalandırıldığı ev hapsinde kör olmuş ve hayata veda etmiştir.
Sonuç
Engizisyon mahkemeleri ve engizisyon mahkemelerinin oluşturduğu sistemde yargılanan sayısız insan, farklı nedenlerden dolayı ölümle karşı karşıya kalmıştır. Özellikle bilim ve teknoloji noktasında insanların geliştiği ve dinden sıyrılarak aklın yolunu seçtiği bu dönemde, engizisyon mahkemeleri tam olarak hür iradeyi kısıtlamak için yapılan bir uygulamadır. Sayısız çalışma yapan ve pek çok bilgiyi günümüze kazandıran dehaların yargılandığı bu mahkemeler, Galileo Galilei ve Giordano Bruno gibi kişilerin kaybedilmesine neden olmuştur. Türlü işkence ve uygulamaya rağmen aklın yolunu seçen bu bilim insanları, yaşanan tüm bu olaylara rağmen günümüzde başarıya ulaştıklarını ve haklılıklarını kanıtlamıştır.
İnsanları, toplumları ve tarihi şekillendiren dinin nasıl ortaya çıktığını hiç merak ettiniz mi? Din Nasıl Ortaya Çıktı? yazımıza mutlaka göz atın.