Ekolojide sıkça karşımıza çıkan komünite kavramı, doğada varlığını sürdüren ve karşılıklı olarak etkileşim halinde olan canlılar için kullanılan bir terimdir. Herhangi bir sınırlama getirilemeyen ve içine pek çok canlıyı alan komünite popülasyonun çok daha büyük ve karmaşık versiyonu gibi düşünülebilir. Ekoloji bilimiyle ilgilenenlerin daha çok merak ettiği ve yakından incelediği komünite örnekleri kendi içerisinde çeşitlilik gösterebilir. Peki tam olarak komünite nedir? Örnekleri nelerdir?
Komünite kavramının içinde yer alan canlıları ele aldığımız zaman karşımıza bitki türleri, hayvanlar, bakteri ve mantar gibi çeşitli organizmalar çıkacaktır. Dolayısı ile bir komünite kendi içinde bir alt komüniteyi de barındırma özelliğine sahiptir. Genellikle biyoloji derslerinde sıkça karşılaşılan ve doğanın devamlılığı için oldukça önemli olan komünite toplulukları mümkün olduğunda korunmalıdır.
Komünite Nedir, Komünite Nasıl Oluşur?
Doğa üzerinde onlarca farklı canlı, bitki, hayvan ve organizma türüne rastlanabilir. Kendi aralarında sınıflara ayrılan, farklı özellikler gösteren ve belli bir popülasyonu oluşturan bu canlı ve cansız varlıklar etkileşim haline girdiği anda komünitenin varlığında söz edilebilir. Genel bir tanımlama ile “Komünite nedir?” sorusuna bakıldığında, belli bir alanda birlikte yaşayan iki ve daha fazla türe ait popülasyonun varlığıdır denilebilir. Belli bir alanda aynı türe ait canlıların oluşturduğu topluluk popülasyon olarak tanımlandığı için komünite popülasyon çeşitlerini içine alan daha kapsamlı ve geniş bir topluluktur.
Dünya üzerindeki komünitelerin oluşması bulundukları bölgenin şartlarına bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bu sebeple herhangi bir komünite çeşidinin oluşumu şu etkenlere bağlıdır:
- Sıcaklık,
- Nem,
- Yağış,
- Besin,
- Bitki örtüsü,
- Işık,
- Coğrafi özellikler vb.
Komünite Temel Özellikleri
Genel olarak birbirleriyle sürekli etkileşim halinde bulunma zorunluluğu olan komüniteler aralarında iletişim olmadan varlığını sürdüremezler. Popülasyon nasıl komünitelerin doğmasını sağlıyorsa komünitelerde ekosistemin oluşmasını etkiler. Dolayısı ile insanların varlığıyla da yakından ilişkili olan komünite türleri ekosistemin varlığını sürdürmesi açısından da son derece önemlidir. Aynı doğa içerisinde hayatlarını idam ettiren bu önemli topluluk kendi içlerinde farklı özellikler barındırsa da temelde bazı noktalar ortaktır. Buna göre komünitelerin temel özelliklerini listeleyecek olursak;
- Birbirlerinin devamlılığı için önemlidirler.
- Çevrede meydana gelen değişikliklere duyarlıdırlar.
- Her alanda olduğu gibi komüniteler arasında da rekabet son derece önemlidir ve güçlü olan popülasyon varlığını bu rekabete borçludur.
- Kendi içlerinde her zaman baskın türler barındırabilirler.
- Baskın olan bir tür varlığını sonsuza kadar devam ettiremeyebilir. Keza baskın türün varlığı başka bir baskın tür tarafından ortadan kaldırılabilir.
- Tabakalaşma olarak tanımlanan katmanlaşma kavramı komünitelerde sıkça rastlanır. Aynı ortamda yaşayan bu türler arasında belli bir yaşam alanı kriteri bulunur. Mikroklima denilen bu durumdan kaynaklı her katmanda farklı bir türün yaşadığı görülebilir. Örneklemek gerekirse bir ormanda yaşamını sürdüren tüm komüniteler aynı koşullarda yaşayamaz. Bir kısmı hava koşulların daha sert olduğu yüksek olanları seçerken bir kısmı daha yumuşak bölgelere yayılır.
- İki farklı komünitenin yaşam alanları çakıştığı durumda ortaya ekoton çıkar. Bu ortak alanda bizlere canlıların yaşam alanlarında bir sınırlama olduğunu gösterir.
- Genel olarak kutup bölgelerinde en az komünite örnekleri karşımıza çıkarken en yoğun görüldüğü alan tropikal bölgelerdir.
Komünite Örnekleri
Etrafımızda görebildiğimiz pek çok şey aslında bir nevi komünite örneği olabilir. Sınırlama yapılması ve keskin çizgilerle ayrılması zor olan komüniteye ait belli başlı örneklemeleri listeleyecek olursak;
- Herhangi bir ormanda varlığını sürdüren hayvan ve bitki çeşitleri birbirleriyle bir komünite oluşturabilirler.
- Yine aynı ormanda bulunan bir göl ve bu gölde yaşamını devam ettiren canlı, cansız onlarca organizma ve mikroorganizma başka bir komünitenin oluşmasına örnektir.
- Daha detaylı bir komünite örneği ararsak herhangi bir memeli hayvanın vücudunda yaşayan mikroorganizmaları ele alabiliriz. Söz konusu memeli hayvanlar bulundukları bölgede bir komünite oluştururken, bu memelinin vücudunda yaşayan mikroorganizmalarda farklı bir komüniteyi oluşturur.
- Çok sayıda komünitenin birlikte varlığını sürdürdüğü alanları ele aldığımızda karşımıza genellikle bataklıklar çıkar. Böyle alanlarda birbiriyle etkileşim halinde olan ve birbirlerinin devamlılığı için onlarca farklı komüniteye rastlamak mümkündür.
Komünite Önemi
Genel olarak ekosistem üzerinde doğrudan etki eden komüniteler farklı çevre koşullarına göre bazı özelliklerini yitirebilir ya da değişikliğe uğrayabilir. Keza son günlerde insanoğlunun doğaya verdiği zararlar ele alındığında doğada yaşayan pek çok canlı ve cansız türüne doğrudan zarar verdiğimiz görülebilir. Canlıların varlığından bu yana devam eden ve mükemmel bir döngü ile ilerleyen komünite topluluklarından herhangi birine zarar vermek, diğer komüniteleri de yakından etkileyerek ekosisteme genel bir zarar verir.
Basit bir örnekleme yapılırsa arı popülasyonundaki azalmaların genel sebeplerine bakıldığında tarımda kullanılan zehirli kimyasallar olduğu gözlenebiliyor. Arı popülasyonu azalır veya yok olursa bu tür ile beslenen farklı bir komünite topluluğunun yaşamı da tehlikeye girecektir. Dolayısı ile birbirine bağlı ve etkileşim halinde ilerleyen popülasyon – komünite – ekosistem ilişkisinde değişimler yapılması doğanın giderek yok olmasına sebep olur.
Dilerseniz “Dış Kuvvetlerin Ortak Özellikleri Nelerdir?” içeriğimizi de inceleyebilirsiniz.