9 yaşındayken babasının aldığı kamera ile yönetmenlik serüvenine başlayan Nolan, şu an film endüstrisinin sansasyon yaratan yönetmenleri arasındadır. Batman serisinin yanı sıra; Dunkirk, Prestij, Interstaller, Inception ve en son da Tenet filmi ile yine kendinden söz ettirmiştir. Ek olarak, pek çok filmseverin favori filmlerinin altına da imzasını atmıştır. Memento ise yönetmenin bugünkü ününe kavuşmasını sağlayan en önemli filmlerden biridir. Bizde Memento inceleme yazımızda, filme dair öne çıkan detayları ve hikâyenin temel noktalarını anlatmaya çalıştık.
Christopher Nolan, modern film endüstrisinin temellerini oluşturmanın yanı sıra, farklı hikâye tarzı, çekim teknikleri ve detaycılığı ile ön plana çıkar. Bu sebeple Hollywood için birçok konuda öncü bir isim olmuştur. 2005 yılında çektiği Batman üçlemesinin ilk filmi Batman: Begins ile neredeyse yok oldu gözüyle bakılan süper kahraman filmlerine farklı bir açıdan yaklaşmıştır. Bugün Marvel’ın üstüne bir sinematik evren inşa ettiği süper kahraman film serilerinin de hem modern sinema hem de DC adına öncüsü olmuştur.
Memento Filmine Genel Bakış
Christopher Nolan’ın ayağının tozu ile olay yaratan filmi Memento, Nolan’ın kardeşi Jonathan Nolan’a ait “Memento Mori” adlı kısa hikayesinin bir uyarlamasıdır. Nolan kardeşlerin görece ilk büyük işi olan Memento, BBC’nin oluşturduğu 21. yüzyılın en iyi filmlerini konu alan listede kendisine 25. sırada yer bulmuştur. Filmin müziklerini David Julyan yaparken, film için 9 milyon dolar harcanmıştır ve bunun karşılığında film 40 milyon dolarlık bir hasılat sağlamıştır. Filmin çeşitli sosyal mecralardaki inceleme puanları ise şu şekildedir:
- IMDB puanı 8.4/10
- Rotten Tomatoes puanı 8.3/10
- Metacritic puanı 8.0/10
- Letterboxd puanı 4.1/5 şeklindedir.
Filmin baş rollerinde; Iron Man 3’ün kötü adamı Guy Pearce, Matrix filmleri ile adından söz ettiren Carrie-Anne Moss ve genelde komedi işlerinde görmeye alışık olduğumuz Joe Pantoliano yer almaktadır. Memento filminin kazandığı bazı ödüller ise şunlardır:
- 2001 Toronto Film Eleştirmenleri Birliği En İyi Film Ödülü
- 2001 Toronto Film Eleştirmenleri Birliğin En iyi Senaryo Ödülü
- 2001 Waldo Salt Senaryo Ödülü
Memento Filminin Konusu
Eşine ender rastlanan bir hafıza kaybı hastalığına yakalanan Leonard, eski bir sigorta müfettişidir. Hastalığından ve yaşadığı travmadan kaynaklı olarak karısının öldürüldüğü andan sonrasını hatırlayamayan Leonard, hem katil zanlısını bulmak hem de hafıza sorunları ile baş etmek zorundadır. Film, konu olarak bakıldığında benzeri birçok örneği olan intikam temasına sahip gibi görülse de Nolan kardeşlerin kurgu ve hikâye anlatım teknikleriyle başka bir boyuta geçer.
Jonathan Nolan, bu hikâyeyi yazarken daha sonra Person of Interest ve Westworld dizilerinde de hikâye yazarlığı tarafında epistemolojiden oldukça yararlanmıştır. Epistemoloji yani bilgi felsefesi, bilginin temeli, doğası, oluşumu, kapsamı ve kaynağı ile ilgilenir. Memento, işleyiş bakımından ana karakterinin hastalığını da kullanarak bilgi felsefesinin dört ana merkezinden birini, gerçeklik algısı ve inancın bilgiyi oluşturması, konusunu temel alır.
Filmin Yarattığı Karmaşa
Memento filmine gelen bazıları olumlu bazıları ise olumsuz olan eleştirilerin temelinde, filmin tek seferde anlaşılamaması yatmaktadır. Filmi tekrar tekrar izleyenler, her izlediklerinde film ile ilgili başka bir ayrıntıyı yakaladıklarını anlatırlar. Bu da Christopher Nolan’ın kurgu ve hikâye anlatıcılığı gücünü ön plana çıkarırken, kardeşi Jonathan Nolan’ın da hikâye yazarlığı konusunda ne denli yetkin olduğunu göstermektedir.
Yönetmen Christopher Nolan, filmin kurgusunu ikiye ayırmaktadır. Filmin içindeki siyah-beyaz sahneler düz bir zaman akışı içinde devam ederken, renkli sahneler tam tersi bir kurgu seyretmektedir. Bu kurgu tarzından dolayı Memento filmini takip etmek oldukça zordur. Filmdeki birçok olayı, ana karakter Leonard’ın yaşadığı veya yaşadığını sandığı anlar şeklinde görürüz.
Memento Spoiler’lı İnceleme
Leonard, bir sigorta şirketi çalışanıdır ve şirket tarafından sigortadan yararlanmak isteyen insanların durumlarını araştırmak için görevlendirilmiştir. Leonard’ın hayatı iki serserinin onun evine girmesi ile altüst olmuştur. Serseriler, Leonard’ın eşine tecavüz eder ve onu öldürürler. Eşini korumaya çalışırken başına aldığı darbe sonucu bir çeşit hafıza kaybına yakalanır. Bu rahatsızlık, Leonard’ın beyninde yeni anı biriktirememesine ve olaydan sonra yaşanılanları unutmasına sebep olmaktadır. Bu olayların ardından Leonard’ın hayatta tek bir amacı kalmıştır, o da karısının intikamını almaktır.
Dövmelerin Hikayesi
Yaşadığı rahatsızlığın dezavantajlarını ortadan kaldırmak için Leonard, çektiği fotoğrafların altına notlar yazmaya başlamaktadır fakat bu da çok işe yaramaz. Çünkü fotoğrafları ve notları karıştırmaya başlayan Leonard, gerçek kabul edilen ana durumun değil, kendi kafasında oluşturduğu gerçekliğin peşine düşmektedir. Bu durum sıkıntı oluşturunca, unutmaması gereken bilgileri vücuduna dövme yaptırmaya karar verir. İlk olarak da sol göğsüne karısına tecavüz eden kişinin adını yazar ve kendine bir not bırakır, “ONU ÖLDÜR!”
Gizemin Çözülüşü
Bazı sahnelerde Leonard’ın, telefonda Sammy adlı biriyle konuştuğu görülür ama Sammy’nin kim olduğu bilinmez. Biraz zaman geçince Leonard, cebinde Teddy adlı biriyle ilgili bir not bulur, notu okur ve onu arar.
Filmin başlarını oluşturan bu bölümler Nolan’ın gerçeklik algısı ile oynamaya başladığı anı temsil etmektedir. Çünkü olaylar aslında Leonard’ın yaşadığını düşündüğü gibi ilerlememektedir. İki serseri Leonard’ın evine girer ve eşine tecavüz eder fakat öldürmezler. Bu saldırı olayı ve Leonard’ın darbe kaynaklı hafıza rahatsızlıkları evlilikte sorunlara sebep olmaktadır. Leonard’ın telefonda Sammy olarak anlattığı kişi aslında kendisidir. Eşi de o gece değil, diyabet kaynaklı aşırı dozda insülin sebebi ile yaşamını yitirmiştir. Teddy ise saldırının yaşandığı gece olay yerine gelen ve daha sonra Leonard’ın serserileri yakalaması için ona yardım eden polistir. Aslında Leonard intikamını çoktan almıştır. Teddy ise Leonard’ın durumunun vahimliğinden yararlanıp onu başka bir iş için kullanmaktadır ve sona doğru yaklaştıkça Leonard durumu kavramaktadır.
İçinde Memento’nun da yer aldığı IMDb’ye Göre En İyi Felsefe Filmleri yazısını incelemeye ne dersiniz?